Władza społeczna: definicja i typologie

Nauczyciel ma władzę nad swoimi uczniami. Rodzice mają żal do swoich dzieci. Pracodawca ma władzę nad swoimi pracownikami. Politycy mają władzę. Siła społeczna jest obecna we wszystkich obszarach życia. Niektórzy ludzie mają władzę nad innymi, niektóre zawody dają większą władzę… ale czym jest władza? Nie wystarczy powiedzieć, że ktoś ma władzę, trzeba jasno określić, jaka ona jest.

Władza to zdolność do robienia czegoś lub bycia czymś . Możliwość sprawowania hegemonicznej władzy nad jedną i/lub większą liczbą jednostek. Zdolność wpływania na jedną i/lub więcej osób oraz posiadanie najwyższej władzy uznawanej w społeczeństwie. Jak widać definicja władzy jest bardzo szeroka. Na przestrzeni dziejów formułowano różne definicje, teorie i typologie władzy, dlatego aby lepiej ją zrozumieć, konieczne jest poznanie tych najbardziej akceptowanych.

Jako jeden z pierwszych mówił o władzy Fryderyka Nietzschego (2005). Mówił o woli mocy rozumianej jako ambicja realizacji pragnień . Niemal jednocześnie Max Weber zdefiniował ją jako szansę lub możliwość istniejącą w relacji społecznej, która pozwala jednostce realizować jej wolę.

Chociaż było też wielu innych autorów, to oni mieli największe znaczenie, nie zapominając o pracach na temat władzy społecznej, które wyrosły z psychologii.

Maksa Webera

Max Weber był jednym z najważniejszych myślicieli XX wieku. Choć jego kierunek studiów jest bardzo zróżnicowany, my skupimy się na pojęciu władzy i dominacji. Dla Webera władza oznacza prawdopodobieństwo narzucenia własnego będzie w ramach relacji społecznej, nawet wbrew wszelkim oporom i bez względu na podstawę tego prawdopodobieństwa (Webera 2005).

W tym sensie władza wiąże się z potencjalną zdolnością do narzucania woli i może objawiać się na różne sposoby. Natomiast dominacja rozumiana jako forma posłuszeństwa wobec poleceń byłaby najskuteczniejszym sposobem wyrażania władzy.

Istnieją różne typy domen. Jednym z najważniejszych jest legitymizacja, czyli wiara w ważność zakonu lub określonego stosunku społecznego. W domenie wyróżnia się trzy formy legitymizacji (Weber 2007):

Racjonalna dziedzina prawna: opiera się na wierze w prawomocność ustalonego porządku i prawie do wydawania rozkazów przez tych, którzy mają kompetencję do sprawowania władzy w tym porządku. Tradycyjna dominacja: opiera się na powszechnym przekonaniu o świętości tradycji, które zawsze istniały, oraz o prawomocności elementów umożliwiających sprawowanie władzy na mocy tych tradycji. Charyzmatyczna dominacja: opiera się na niezwykłym przekazaniu świętości, bohaterstwa lub wzorowości osobie i porządkowi stworzonemu lub objawionemu przez tę osobę.

marksizm

Drugi Karol Marks ostatecznym celem ruchu politycznego klasy robotniczej jest zdobycie władzy politycznej (list do Bolte'a z 29 listopada 1871). Polityczna walka klasowa jest podstawą zdobycia władzy społecznej. Jest także ponad innymi formami walki klasowej, np. ekonomiczną czy ideologiczną. Choć według Marksa zmiany w bazie ekonomicznej mogą mieć wpływ na przejęcie władzy, większe znaczenie będą miały praktyki polityczne (Sanchez Vazquez 2014).

Marks nie stworzył jednak teorii władzy. Sugeruje to, że władza polityczna, właściwie mówiąc, to zorganizowana przemoc jednej klasy mająca na celu ucisk drugiej (Marks i Engels 2011). Dlatego kolejni marksiści dalej zagłębiali się w teorie władzy społecznej. Na przykład dla Antonio Gramsciego (1977) władza klas dominujących nad proletariatem i wszystkimi klasami podporządkowanymi w kapitalistycznym modelu produkcji nie wynika po prostu z kontroli aparatu represji państwa. Władza ta zasadniczo wynika z hegemonii kulturowej, którą klasy rządzące mogą sprawować nad klasami podbitymi poprzez kontrolę systemu edukacji, instytucji religijnych i mediów.

Michela Foucaulta

Foucault argumentował, że władza jest wszędzie, ponieważ pochodzi znikąd. Zatem władza nie może być umiejscowiona w instytucji czy państwie i marksistowska idea przejęcia władzy nie byłaby możliwa. Władza to stosunek sił, który zachodzi w danym społeczeństwie i w danym czasie . Będąc więc wynikiem stosunków władzy, jest wszędzie. Podmiotów nie można uważać za niezależnych od tych relacji.

– pyta Foucault, wywracając do góry nogami dotychczasowe koncepcje władzy jak relacje władzy mogą wytwarzać normy prawne, które z kolei tworzą dyskursy prawdy . Choć władza, prawo i prawda odżywiają się wzajemnie, władza zawsze utrzymuje pewien przeważający wpływ na prawo i prawdę.

Chociaż Foucaulta analizuje władzę w różnych kontekstach i epokach, jedną z najważniejszych koncepcji jest koncepcja biowładzy (Foucault 2000). Biowładza to praktyka współczesnych państw, za pomocą której kontrolują populację . Nowoczesna władza, według analizy Foucaulta, jest skodyfikowana w praktykach społecznych i ludzkich zachowaniach, w miarę jak podmiot stopniowo akceptuje normy i oczekiwania porządku społecznego. Dzięki biowładzy otwiera się droga do biologicznej regularyzacji życia. Klasycznym przykładem są struktury psychiatryczne, więzienia i sądy, które definiują normy, według których część populacji oddziela się od społeczeństwa (Foucault 2002).

Władza społeczna w psychologii

W psychologii społecznej John French i Bertram Raven (1959) zaproponowali pięć form władzy . Zasoby dostępne dla sprawujących władzę opierają się na tych pięciu formach. Te formy władzy są następujące:

Legalna władza: Władza jednostki lub grupy wynikająca ze względnej pozycji i obowiązków lidera w organizacji lub społeczeństwie. Uprawomocniona władza przyznaje formalnie delegowaną władzę tym, którzy ją sprawują.

Moc referencyjna: zdolność niektórych osób do przekonywania innych lub wywierania na nich wpływu. Opiera się na charyzmie i umiejętnościach interpersonalnych osób sprawujących władzę. Tutaj osoba poddana władzy bierze za wzór osobę, która ją sprawuje, i stara się postępować tak jak on.

Moc eksperta: wywodzi się z umiejętności lub doświadczenia niektórych osób oraz z zapotrzebowania organizacji lub społeczeństwa na te umiejętności. W przeciwieństwie do innych kategorii, uprawnienia te są zazwyczaj bardzo specyficzne i ograniczone do konkretnej dziedziny, w której ekspert posiada kwalifikacje.

Moc nagrody: zależy od zdolności przywódcy do przyznawania nagród materialnych. Odnosi się do sposobu, w jaki dana osoba może dać innym korzyść w formie nagrody, takiej jak czas wolny, prezenty, awanse, podwyżka wynagrodzenia lub obowiązków.

Siła przymusu: opiera się na możliwości nałożenia kar ze strony jego posiadacza. Można ją porównać do możliwości odbierania lub niedawania nagród i ma swoje źródło w pragnieniu tego, kto się jej poddaje, aby otrzymać cenne nagrody, ale boi się je utracić. To właśnie ten strach ostatecznie zapewnia skuteczność tego rodzaju władzy.

Jak widzieliśmy, koncepcje władzy społecznej były różne i pod silnym wpływem poszczególnych epok. Od koncepcji władzy jako panowania nad osobą przeszliśmy do zrozumienia jej jako złożonej sieci relacji. Ta bardziej aktualna koncepcja władzy pokazuje, że zawsze jesteśmy zaangażowani w relacje cukierki . Każda interakcja, którą nawiążemy, będzie charakteryzowała się istniejącymi różnicami mocy. Świadomość władzy społecznej jest zatem pierwszym krokiem do uniknięcia jej wpływu i niewykonywania jej.

Bibliografia

Foucaulta Michela (2011). Historia szaleństwa w epoce klasycznej. Wydawca: BUR Rizzoli Univ. Biblioteka.

Foucaulta Michela (1979). Mikrofizyka mocy. Interwencje polityczne. Wydawca: Einaudi.

Foucaulta Michela (2000). Musimy bronić społeczeństwa. Wydawca: Feltrinelli.

Francuz John e Raven Bertram (1959). Podstawy władzy społecznej. En Studia nad władzą społeczną D. Cartwright Ed. s. 150-167. Ann Arbor MI: Instytut Badań Społecznych..

Antologia pism Antonio Gramsciego. Wydawca: Redakcja Riuniti Univ. Naciskać.

Marks Karol i Engels Fryderyk (2005). Plakat partii komunistycznej. Wydawca: Laterza.

Nietzsche Friedrich Wilhelm (1976). Tak mówił Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. Wydawca: Adelphi.

Sáncheza Vázqueza Adolfo (2014). Między rzeczywistością a utopią. Esej na temat polityki moralnej i socjalizmu. Fundusz Kultury Ekonomicznej.

Webera Maxa (2017). Gospodarka i społeczeństwo. Wspólnoty religijne. Wydawca: Donzelli.

Webera Maxa (2014). Socjologia władzy. Wydawca: Pgreco.