Gordon Allport (1897 – 1967) był niezwykle szanowanym i wpływowym amerykańskim uczonym w dziedzinie psychologii. Pochodził z rodziny robotniczej, która bardzo dbała o wartości takie jak zdrowie i edukacja, co popchnęło go do głębszego zgłębienia takich pojęć, jak motywacja, impulsy i osobowość. Poniżej omówimy teorię osobowości sformułowaną przez tego badacza .
Po ukończeniu Harvardu Allport wyjechał do Wiednia, gdzie poznał Zygmunta Freuda, a następnie zdecydował się zająć psychologią i rozpocząć karierę. Po powrocie na Harvard uzyskał doktorat z psychologii i w pierwszej połowie XX wieku był już znany ze swoich zasług, m.in. jego teorię osobowości.
Według Allporta na cechy osobowości, które później nazwał skłonnościami osobistymi, wpływają doświadczenia dzieciństwo ze środowiska społecznego, w którym żyjemy, oraz z interakcji tych dwóch wymiarów . W tamtym czasie panowało powszechne przekonanie, że siły przeszłe i obecne kształtują osobowość. Allport uważał, że osobowość składa się z trzech cech: kardynała centralnego i drugorzędnego.
Teoria osobowości Allporta wyróżnia centralne i drugorzędne cechy kardynalne.
Allport zna Freuda
Allport relacjonuje swoje spotkanie z Freudem w swoim autobiograficznym eseju Wzór i rozwój osobowości . Aby przełamać lody, powiedział, że w pociągu do Wiednia spotkał dziecko, które bało się ubrudzić. Nie chciał siedzieć obok osoby, która była brudna, mimo że matka próbowała go uspokoić. Dziecko prawdopodobnie odziedziczyło tę fobię po matce, bardzo czystej i najwyraźniej dominującej kobiecie. Po kilku minutach studiowania Allport Freud zapytał: A czy to dziecko było nią? .
Allport doświadczył, jak Freud próbował prześledzić tę interakcję do nieświadomego epizodu z dzieciństwa. Psychoanaliza w rzeczywistości ma tendencję do pogłębiania przeszłość i nieświadomość bez rozwodzenia się nad najważniejszymi, świadomymi i bezpośrednimi aspektami doświadczenia.
Chociaż Allport nigdy nie zaprzeczał znaczeniu nieświadomych i historycznych zmiennych dla niektórych zachowań, w jego pracy kładzie się nacisk na świadome motywacje powiązane z obecnym kontekstem.
Teoria osobowości Allporta
W 1936 roku Gordon Allport odkrył, że jeden słownik języka angielskiego zawiera ponad 4000 słów opisujących różne cechy osobowości. Jego teoria wyróżnia trzy cechy osobowości:
Cechy kardynalne
Niektóre postacie historyczne, które okażą się mieć silną cechę kardynalną, to Abraham Lincoln ze względu na swoją uczciwość, markiz de Sade ze względu na jego sadyzm i Joanna d'Arc ze względu na jej bohaterską samoobsługę. Osoby z takim osobowość są znani właśnie z tych kardynalnych cech, do tego stopnia, że ich imiona kojarzą się z cechami, które uosabiają . Według Allporta cechy kardynalne są rzadkie i mają tendencję do rozwijania się przez lata.
Gdy występują cechy kardynalne, kształtują one postrzeganie przez człowieka samego siebie, jego wymiaru emocjonalnego, jego postaw i zachowań, aż do ustalenia identyfikacji historycznej na podstawie tych cech.
Sekcje centralne
Cechy podstawowe to ogólne cechy, które stanowią podstawę osobowości . Chociaż nie są one tak dominujące jak te kardynalne, są głównymi atrybutami, którymi można opisać osobę. Są to cechy obecne i ważne, ale absolutnie nie dominujące.
Według teorii osobowości Allporta każda osoba ma od 5 do 10 kluczowych cech występujących na różnych poziomach. Porozmawiajmy o wspólnych cechach, takich jak inteligencja nieśmiałość lub uczciwość, które wpływają na większość zachowań danej osoby .
Cechy wtórne
Cechy wtórne to te elementy, które odnoszą się do postaw lub preferencji, czyli dyspozycji, które są znacznie mniej uogólnione i mniej istotne. Często objawiają się one jedynie w określonych sytuacjach lub okolicznościach .
Na przykład osoba, która ma pewność siebie jej kardynalną cechą jest to, że potrafi okazywać oznaki uległości, gdy zostaje zatrzymana przez policję za przekroczenie prędkości. Jest to po prostu cecha sytuacyjna, która może, ale nie musi, ujawnić się w wyniku innych spotkań międzyludzkich.
Według Allporta te cechy drugorzędne są trudne do zidentyfikowania, ponieważ są determinowane przez ograniczony zestaw bodźców i z kolei emitują ograniczony zestaw równoważnych reakcji .
Badania Allporta dotyczące cech osobowości
Teoria cech osobowości nie opiera się bezpośrednio na badaniach empirycznych i to właśnie jest jej pięta achillesowa . Psycholog faktycznie opublikował kilka badań na poparcie swojej teorii. Jednak psycholog społeczny Floyd Allport wraz z bratem zbadał 55 studentów uniwersytetu i doszedł do wniosku, że u większości osób cechy osobowości są identyfikowalne i mierzalne.
Głównym celem tej analizy było opracowanie skali pomiaru osobowości.
Kolejna ciekawa inicjatywa Gordona Allporta skłoniła go do przeanalizowania serii listów napisanych przez niejaką Jenny Gove Masterson. W ciągu ostatnich 11 lat życia kobieta napisała 301 listów do żonatego mężczyzny. Allport zdobył te listy i przestudiował je. Poprosił 36 osób o scharakteryzowanie Jenny na podstawie cech osobowości, które udało im się zidentyfikować.
Z jego badań wynika, że cechy nie są niezależne. Co więcej, w danym momencie zachowania motywujące pewne cechy mogą wejść w konflikt, pojawiając się jedne nad drugimi, jak w hierarchii.
Chociaż różni eksperci zgadzają się, że możliwe jest opisanie jednostek na podstawie ich cech osobowość liczba podstawowych cech kształtujących osobowość człowieka nie została dotychczas ustalona i debata jest nadal otwarta.
Na przykład Raymond Cattell zmniejszył liczbę obserwowalnych cech z 4000 do 171, a następnie do 16, łącząc pewne cechy i eliminując cechy najbardziej unikalne lub trudne do zdefiniowania. Zamiast tego brytyjski psycholog Hans Eysenck opracował model osobowości oparty na zaledwie trzech cechach.
Jednak badania Allporta i wkład w teorię osobowości są uważane za pionierskie prace w dziedzinie osobowości i psychologii w ogóle. Opierał się raczej na danych statystycznych lub obiektywnych niż na swoim osobistym doświadczeniu . Nie brakowało krytyki jego teorii osobowości, a niektórzy argumentowali, że nie zagłębia się ona w stan emocjonalny danej osoby ani jej tymczasowe zachowanie.
